پس از این مطالببالا ،حال به نظریات که راجع به ریشه میترا پرستی ارائه شده است می پردازیم،  اکثریت ایرانیان به علت احساس وطن پرستانه ای که دارند دیانت میترا پرستی روم را همان  میتراپرستی ایران می دانند، اما شاید با مطالعه نظریات پژوهشگران بهتر بتوانیم راجع به این دیانت نظر بدهیم. 

عده ای از پژوهشگران قایل به میترایی تاریخی اند و پیامبری به نام مهر را مطرح می سازند که از مادری به نام ناهید در شهر دامغان در سال 271ق.م متولد شده و پایه گذار مذهب مهرپرستی بوده است.این گروه بر این باورند که میترا (مهر) شخصیتی تاریخی بوده که در سن 25سالگی به رسالت برگزیده شده و تا 65 سالگی به تبلیغ پرداخته و سرانجام در 208ق.م در دوران سلطنت اشک سوم یا اردوان اول دارفانی را وداع می گوید.

 اما عده ای دیگر از پژوهشگران میترای رومی را دگردیسی شده ی میترای ایرانی میدانند و آن را دیانتی می دانند که از میترا پرستی ایران نشات گرفته که بسیاری از آیین های آن از همان سنت های ایرانی نشات گرفته ، سر حلقه این افراد فرانتس کومن پژوهشگر پر آوازه بلژیکی است که عمری بر سر تحقیق راجع به میترا پرستی گذاشت و اکثر پژوهشگران ایرانی نیز با وی هم رای هستند. آنها بر این باورند که مهرپرستی(میترا پرستی) در زمان مهرداد اوپاتر ششم به روم رفته است و پایه میترائیسم قرار می گیرد و دینی عالمگیر می شود.

تعدادی دیگر بر این باورند که میترا پرستی موجود در روم همانگونه که کومن گفته دگردیسی شده میتراپرستی ایرانی است اما در گذر از سرزمینی به سرزمین دیگر آنچنان تغییر کرده که به کلی دیانتی دیگر شده و تنها وجه اشتراکش با دیانت ایرانی میتراپرستی نام آن است.

اما جدیدترین نظریه ای که راجع به این دیانت ارائه شده است و عده ی زیادی از محققین در حال حاظر با آن موافقند آن است که دیانت میترا پرستی رومی بر پایه نجوم و ستارگان بنا شده است و این دیانت نمی تواند ماهیت کلی ایرانی داشته باشد و تنها نام میترا را از ایرانیان وام گرفته است. 

این دیانت و نحوه شکل گیری آن هنوز برای پژوهشگران بصورت یک راز باقی مانده و هیچ سندی در دست نیست که این دیانت قطعا از کجا و چگونه وارد امپراطوری روم شده چطور امپراطوری روم را تحت سیطره ی خود قرار داده و چه ارتباطی با میتراپرستی موجود در ایران داشته ؟ این سوالات سوالاتی است که ذهن پژوهشگران زیادی را به خود معطوف کرده و هنوز پاسخی جامع و قانع کننده برای آن نیافته اند.