میرزا ابوالقاسم فراهانی فرزند سیدالوزراء میرزا عیسی معروف به میرزا بزرگ از سادات حسینی و از مردم هزاره فراهان از توابع اراک بود. در سال 1193 هـ.ق به دنیا آمد و زیر نظر پدر دانشمند خود تربیت یافت و علوم متداوله زمان را آموخت. در آغاز جوانی به خدمت دولت درآمد و مدتها در تهران کارهای پدر را انجام می داد. سپس به تبریز نزد پدرش، که وزیر آذربایجان بود، رفت و چندی در دفتر عباس میرزا ولیعهد به نویسندگی اشتغال ورزید و در سفر های جنگی با او همراه شد و پس از آنکه پدرش انزوا گزید، پیشکاری شاهزاده را به عهده گرفت و نظم و نظامی را که پدرش میرزا بزرگ آغاز کرده بود و تعقیب و با کمک مستشاران فرانسوی و انگلیسی سپاهیان ایران را منظم کرد و در بسیاری از جنگهای ایران و روس شرکت داشت.
در سال 1237 ه.ق پدرش میرزا بزرگ قائم مقام در گذشت و بین دو پسرش، میرزا ابوالقاسم و میرزا موسی، بر سر جانشینی پدر نزاع افتاد و حاجی میرزا آقاسی به حمایت میرزا موسی برخاست، ولی اقدامات او به نتیجه نرسید و سرانجام میرزا ابوالقاسم به امر فتحعلی شاه به جانشینی پدر با تمام امتیازات او نایل آمد و لقب سیدالوزراء و قائم مقام یافت و به وزارت نایب السلطنه ولیعهد ایران رسید و از همین تاریخ بود که اختلاف حاجی میرزا آقاسی و قائم مقام و همچنین اختلاف «بزیمکی» (خودی) و «اوزگه» (بیگانه) به وجود آمد.
قائم مقام که ذاتاً مردی بینا و مغرور بود و با بعضی از کارهای ولیعهد مخالفت می کرد، پس از یک سال وزارت در اثر تفتین بدخواهان به اتهام دوستی روسها از کار برکنار شد و سه سال در تبریز به بیکاری گذراند.
اما پس از سه سال معزولی و خانه نشینی، در سال 1241 ه.ق دوباره به پیشکاری آذربایجان و وزارت نایب السلطنه منصوب شد.
قائم مقام مردی فوق العاده باهوش و صاحب فکر و عزم ثابت و خلاصه «یک دیپلمات صحیح و با معنی ایرانی»
نثر قائم مقام
قائم مقام بیش از همه مرد سیاست و عمل است و نویسندگی او نیز به ایجاب ضرورت کار بوده، نه از راه تفنن یا هنرنمایی، او نوشته های خود را غالباً سرسری و با عجله انشاء می کرده و قلم می زده است و با اینهمه منشأت او از ذوق و حسن سلیقه مایه وافر دارد.
قائم مقام به مقدار زیادی از عبارات متکلف و متصنع و مضامین پیچیده و تشبیهات با رد و نابجا کاسته و تا اندازه ای انشای خود را- مخصوصاً در مراسلات خصوصی- به سادگی و گفتار طبیعی نزدیک ساخته است. نثر او، بر خلاف آثار اسلاف وی که پر از جمله ها و عبارتهای طویل و قرینه سازیهای مکرر و سجعهای خسته کننده است، از جمله های کوتاه ترکیب شده و قرینه ها به ندرت تکرار می شود. در تلفیق هر مزدوج دقت زیاد می کند و از سجعهای زیبایی که خاص سعدی و گلستان است، بهره مند می شود. از ذکر القاب و تعریفهای تملق آمیز حتی المقدور اجتناب می ورزد. به اشعار فارسی و عربی و آیات قرآنی و احادیث و اخبار که شیوه نویسندگان سابق است، خیلی کمتر از اسلاف خود تمسک می جوید و بسیار بجا و بموقع به آنها استشهاد می کند و گاهی از آوردن لغات واصطلاحات تازه و متداول، که به کاربردن آنها برای منشیان و نویسندگان محافظه کار بسیار سخت و دشوار بود، پروا نمی کند و بالاخره نامه های او نسبت به رسم و عادات آن زمان جامعتر و فشرده تر و خاصه در مواردی که میل ندارد مطلبی را صریح بنویسد مو جز و کوتاه و با مقام و مقال متناسب است.
روی هم رفته سبک قائم مقام تابع گلستان سعدی و مانند آن زیبا و روان و آهنگدار است.
قائم مقام در علوم حکمت و ادب و نظم و نثر فارسی و عربی استادی مسلط بود. منشات و مکاتیب او نمونه نثر فصیح آن عصر و به سبک گلستان سعدی است، قائم مقام علاوه بر نثر در شعر نیز مهارتی داشت و از سبک خراسانی پیروی می کرد و خود نیز صاحب ابتکار و تجدد بود و در غزل «ثنایی» تخلص می کرد.
از آثار معروف او مثنوی (جلایرنامه) است که از زبان جلایر یکی از نوکران اوست که بعدها مورد تقلید ایرج میرزا در عارفنامه واقع گشته است. قائم مقام اشعار شکوائی و حزن آوری دارد که اثری از وقایع خونیین زمان او یعنی اواسط قرن سیزدهم در آن نمایان است.
نثر قائم مقام شیرین و مایه وافری از ذوق و حسن سلیقه دارد. گرچه پیرو مکتب گلستان سعدی است اما ملاحتی خاص دارد جملات کوتاه و حسن تلفیق و ایجازوه وزون بودن و ظرافت و لطیفه پردازی از اختصاصات نثر قائم مقام است.
قائم مقام در علوم حکومت و ادب و نظم و نثر فارسی و عربی استادی مسلط بود. منشأت و مکاتیب او نمونه نثر فصیح آن عصر و به سبک گلستان سعدی است، قائم مقام علاوه بر نثر در شعر نیز مهارتی داشت و از سکه خراسانی پیروی می کرد و خود نیز صاحب ابتکار و تجدد بود و در غزل "ثنائی" تخلص می کرد.
از آثار معروف او مثنوی (جلایرنامه) است که از زبان جلابر یکی از نوکران اوست که بعدها مورد تقلید ایرج میرزا در عارفنامه واقع گشته است. قائم مقام اشعار اشکوائی و حزن آوری دارد ک از وقایع خونین زمان او یعنی اواسط قرن سیزدهم در آن نمایان است.
نثر قائم مقام شیرین و مایه وافری از ذوق و حسن سلیقه دارد. گرچه پیرو مکتب گلستان سعدی است اما ملاحتی خاص دارد. جملات کوتاه و حسن تلفیق و ایجازوه وزون بودن و ظرافت و لطیفه پردازی از اختصاصات نثر قائم مقام است.
نظرات شما عزیزان:
برچسب ها : قائم مقام فراهاني, مضاهير اراك, نامداران اراك, ,
موضوع :
قائم مقام فراهاني , ,
توسط : kamran تاریخ : دو شنبه 3 مهر 1391 ساعت 16:16